Een hydrocefalus of waterhoofd betekent dat de hersenkamers in de hersenen groter zijn dan normaal. In de hersenkamers zit hersenvocht. Normaal stroomt het hersenvocht door de kamers om de hersenen en het ruggenmerg heen en wordt dan weer opgenomen in het bloed. In totaal wordt het hersenvocht zo’n 4x per dag ververst. Als het hersenvocht niet goed kan doorstromen of afvloeien, drukt het hersenvocht het hersenweefsel opzij en zetten de kamers uit. Verlies van hersenweefsel leidt ook tot grotere hersenkamers, omdat hersenweefsel wordt vervangen door hersenvocht. Dit wordt hier verder niet besproken.

• Waar je last van hebt wisselt en hangt van de oorzaak af.
• Pasgeborenen kunnen een waterhoofd hebben. Dan valt op dat het hoofd groter is dan normaal, of het is al voor de geboorte op een ECHO gezien. Deze kinderen lopen vaak achter in ontwikkeling en hebben andere neurologische afwijkingen. In het algemeen worden deze kinderen al direct na de geboorte in het ziekenhuis behandeld.
• Bij sommige kinderen ontstaat de aandoening vroeg in het leven, maar past de schedel zich aan tijdens de groei. Deze mensen hebben later een groter hoofd maar hebben verder helemaal geen andere afwijkingen of klachten.
• Op volwassen leeftijd ontstaat de aandoening vaker plotseling (acuut). Het acute waterhoofd is gekenmerkt door hevige klachten van hoofdpijn, braken, bewustzijnsdaling, slecht zien en andere neurologische uitval.
• Op oudere leeftijd bestaat een langzaam toenemende vorm van het waterhoofd met een normale druk (de normal pressure hydrocefalus). Hierbij zijn de verschijnselen mild en voornamelijk beperkt tot een loopstoornis, incontinentie voor urine en geheugenstoornissen.

De oorzaak is een belemmering van de stroom of afvoer van het hersenvocht (zie bovenstaande afbeeldingen). Deze belemmering kan op diverse plekken ontstaan:

1. In de hersenen.
   Hiermee worden de verbindingen tussen de hersenkamers bedoeld. In de meeste gevallen betreft dit een afsluiting of vernauwing van het kanaal (aquaduct, zie tekeningen). Een echte afsluiting komt vooral voor bij de aangeboren hydrocefalus. Het kanaal kan ook in aanleg wat nauwer zijn of anders aangelegd, waardoor het vocht wat moeilijker stroomt en de hersenkamers langzaam wat wijder geworden zijn. Er zijn ook tumoren die van buitenaf het kanaal kunnen dichtdrukken.
2. In de hersenvliezen.
   Het water stroomt om de hersenen heen. Als er een ontsteking in de vliezen aanwezig is (bijvoorbeeld een meningitis, zie folder in het folderoverzicht), of een bloeding (subarachnoidale bloeding, zie folder in het folderoverzicht), kan het vocht niet weg en worden de hersenkamers groter.
3. In de afvoerende bloedvaten.
   Als het vocht wel kan doorstromen maar de aderen van de schedel zijn verstopt, dan kan het hersenvocht niet afvloeien. Hierbij kan ook een hydrocefalus ontstaan. Dat gebeurt bij een sinustrombose.

De diagnose wordt gesteld met een CT-scan of MRI-scan. Hierbij tekenen de hersenkamers zich scherp af tegen het omringende hersenweefsel. Vaak is de oorzaak ook direct te zien doordat bij aangeboren vormen het kanaal in beeld kan worden gebracht, en tumoren kunnen worden gezien die de stroom van hersenvocht blokkeren. Er is vaak nog wel een ruggenprik (liquorpunctie, zie folder lumbaalpunctie in het folderoverzicht) nodig om ontstekingen en gezwellen op te sporen.

• Website nvvn over Waterhoofd

Contact

De polikliniek Neurologie is bereikbaar van maandag t/m vrijdag van 08.00 tot 16.30 uur via telefoonnummer: (079) 346 2563.